Prokuratura Okręgowa w Warszawie

Informacja dot. odmowy wszczęcia śledztwa w sprawie przekroczenia uprawnień przez Ministra Sprawiedliwości

Postanowieniem z dnia 19 października 2012 r. Prokuratura Okręgowa w Warszawie odmówiła wszczęcia śledztwa w sprawie:

• przekroczenia uprawnień przez Ministra Sprawiedliwości i działającego z jego upoważnienia Dyrektora Departamentu Sądów, Organizacji i Analiz Wymiaru Sprawiedliwości Ministerstwa Sprawiedliwości w dniu 21 sierpnia 2012 roku w Warszawie polegającego na żądaniu przekazania od Prezesa Sądu Apelacyjnego w Gdańsku następujących akt sądowych: Sądu Rejonowego Gdańsk – Północ o sygn. II K 741/05 oraz II K 421/09, Sądu Rejonowego w Kościerzynie o sygn. VI K 618/05, Sądu Rejonowego w Tczewie o sygn. II K 182/06, Sądu Rejonowego w Starogardzie Gdańskim o sygn. II K 591/07 oraz II K 910/06, Sądu Rejonowego w Malborku o sygn. II K 28/10 oraz II Ks 286/10 i działania w ten sposób na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, to jest o czyn z art. 231§1 kk – wobec braku znamion czynu zabronionego
• przekroczenia uprawnień przez Prezesa Sądu Apelacyjnego w Gdańsku w dniu 21 sierpnia 2012 roku w  Gdańsku poprzez przekazanie Prezesowi Sądu Okręgowego w Gdańsku celem realizacji polecenia Ministra Sprawiedliwości odnośnie przesłania do Ministerstwa Sprawiedliwości prawomocnie zakończonych spraw: Sądu Rejonowego Gdańsk – Północ o sygn. II K 741/05 oraz II K 421/09, Sądu Rejonowego w Kościerzynie o sygn. VI K 618/05, Sądu Rejonowego w Tczewie o sygn. II K 182/06, Sądu Rejonowego w Starogardzie Gdańskim o sygn. II K 591/07 oraz II K 910/06, Sądu Rejonowego w Malborku o sygn. II K 28/10 oraz II Ks 286/10 i działania w ten sposób na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, to jest o czyn z art. 231§1 kk – wobec braku znamion czynu zabronionego
• przekroczenia uprawnień przez Wiceprezesa Sądu Okręgowego w Gdańsku w dniu 21 sierpnia 2012 roku w Gdańsku polegającego na przesłaniu Ministrowi Sprawiedliwości prawomocnie zakończonych spraw: Sądu Rejonowego Gdańsk – Północ o sygn. II K 741/05 oraz II K 421/09, Sądu Rejonowego w Kościerzynie o sygn. VI K 618/05, Sądu Rejonowego w Tczewie o sygn. II K 182/06, Sądu Rejonowego w Starogardzie Gdańskim o sygn. II K 591/07 oraz II K 910/06, Sądu Rejonowego w Malborku o sygn. II K 28/10 oraz II Ks 286/10 wraz z załączonymi aktami wykonawczymi i działania w ten sposób na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, to jest o czyn z art. 231§1 kk – wobec braku znamion czynu zabronionego. 

Zawiadomienie o przestępstwie w tej sprawie złożyli posłowie na Sejm RP : Dariusz Joński, Sławomir Kopyciński oraz Artur Dębski.

W toku prowadzonego postępowania sprawdzającego ustalono następujący stan faktyczny.

W dniu 21 sierpnia 2012 roku, działający z polecenia Ministra Sprawiedliwości Jarosława Gowina, Dyrektor Departamentu Sądów, Organizacji i Analiz Wymiaru Sprawiedliwości Ministerstwa Sprawiedliwości – Wojciech Hajduk pisemnie wystąpił do Prezesa Sądu Apelacyjnego w Gdańsku o dostarczenie następujących akt sądowych dotyczących Marcina P.:

II K 741/05 i II K 421/09 Sądu Rejonowego Gdańsk – Północ;

VI K 618/05 Sądu Rejonowego w Kościerzynie;

II K 182/06 Sądu Rejonowego w Tczewie;

II K 591/07 i II K 910/06 Sądu Rejonowego Starogardzie Gdańskim;

II K 455/05 i II Ks 286/10 Sądu Rejonowego w Malborku.

W tym samym dniu Prezes Sądu Apelacyjnego w Gdańsku przekazał niniejsze pismo Dyrektora Departamentu Sądów, Organizacji i Analiz Wymiaru Sprawiedliwości Ministerstwa Sprawiedliwości Prezesowi Sądu Okręgowego w Gdańsku celem realizacji.

W dniu 21 sierpnia 2012 roku Wiceprezes Sądu Okręgowego w Gdańsku Rafał Terlecki przesłał do Ministerstwa Sprawiedliwości akta następujących spraw:

II K 741/05 i II K 421/09 Sądu Rejonowego Gdańsk – Północ;

VI K 618/05 Sądu Rejonowego w Kościerzynie;

II K 182/06 Sądu Rejonowego w Tczewie;

II K 591/07 i II K 910/06 Sądu Rejonowego Starogardzie Gdańskim;

II K 455/05 i II Ks 286/10 Sądu Rejonowego w Malborku.

Łącznie zostały przesłane 33 tomy akt spraw sądowych. Akta zostały zwrócone nadawcy w dniu 24 sierpnia 2012 roku.

 Materiał zgromadzony w toku postępowania sprawdzającego nie dał podstaw do uznania, iż działania osób żądających akt oraz osób je wydających wyczerpują znamiona występku z art. 231§1 kk.

            Podmiotem przestępstwa określonego w art. 231§1 kk może być jedynie funkcjonariusz publiczny w rozumieniu art. 115§13 kk. Jest to więc przestępstwo indywidualne właściwe, do którego znamion należy przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków wynikających z przepisów określających ich zakres w związku z zajmowanym stanowiskiem lub pełnioną funkcją (przepisy ustaw, rozporządzeń, regulaminów, statutów, itp.), a także z istoty zajmowanego stanowiska lub pełnionej funkcji.

Z przekroczeniem uprawnień mamy do czynienia przede wszystkim wtedy, gdy funkcjonariusz publiczny podejmuje czynność wykraczającą poza jego uprawnienia służbowe. Przekroczeniem uprawnień jest również czynność mieszcząca się wprawdzie w zakresie uprawnień funkcjonariusza, ale do podjęcia której nie było podstawy faktycznej lub prawnej; jest nim także wykonanie czynności, które stanowiło wyraźne nadużycie tych uprawnień. Przekroczenie uprawnień wymaga wykazania, że podjęte przez sprawcę zachowanie nie wchodziło w zakres jego kompetencji, ale równocześnie także wskazania na powiązanie formalne lub merytoryczne z tymi kompetencjami. W doktrynie wyrażono pogląd, iż „ewentualne przekroczenie uprawnień może zachodzić tylko w dziedzinie tej działalności służbowej i obejmować tylko te czynności, które mają charakter służbowy i dotyczą osób lub dóbr, w stosunku do których sprawca występuje jako funkcjonariusz publiczny” (O. Górniok [w:] Kodeks... , s. 89). Przekroczenie uprawnień może także polegać na podjęciu działania wprawdzie w ramach kompetencji, lecz niezgodnie z prawnymi warunkami podjętej przez funkcjonariusza publicznego czynności (wyrok SA w Rzeszowie z 5 września 2002 roku, II AKa 74/02, OSA 2003, z. 9, poz. 93).

Niedopełnienie obowiązków polega natomiast na zaniechaniu ich wykonania albo na wykonaniu nienależytym, sprzecznym z istotą lub charakterem danego obowiązku. Czynnikiem determinującym właściwą ocenę zachowania sprawczego może być odwołanie się do wzorca normatywnego „dobrego funkcjonariusza publicznego” doprecyzowywanego w zależności od konkretnego przypadku jako wzorzec „dobrego urzędnika”, czy „dobrego ministra”.

Źródło obowiązków, których niewypełnienie stanowi warunek konieczny realizacji znamion określonych w art. 231§1 kk, zależy od charakteru obowiązku. Może on mieć charakter ogólny - wtedy źródłem takiego obowiązku są przepisy odnoszące się najczęściej do wszystkich funkcjonariuszy, szczególny - regulują go przepisy dotyczące określonej kategorii funkcjonariuszy publicznych, bądź indywidualny, którego źródłem będą najczęściej przepisy regulaminu, instrukcji, a także wydane przez uprawnioną osobę polecenie wykonania określonych czynności (O. Górniok (w:) Kodeks..., s. 87).

W toku postępowania sprawdzającego stwierdzono brak zgodności aktu wykonawczego, jakim jest Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 roku „Regulamin wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych” – dalej: Rozporządzenie (Dz. U. nr 38, poz. 249 z późniejszymi zmianami) z aktem rangi ustawowej, to jest ustawą z dnia 27 lipca 2001 roku „Prawo o ustroju sądów powszechnych” (Dz. U. nr 98, poz. 1070 z późniejszymi zmianami) – dalej: ustawa.

§95 ust. 1 Rozporządzenia wskazuje jako organ uprawniony do żądania akt sądowych Ministra Sprawiedliwości. Jednocześnie brak jest stosownego upoważnienia do wydania akt w ustawie, na podstawie której zostało wydane przedmiotowe rozporządzenie. Należy mieć bowiem na uwadze zmiany, jakie zostały wprowadzone ustawą z dnia 18 sierpnia 2011 roku o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. nr 203, poz. 1192), która w art. 1 wprowadziła zmiany ustawodawcze w zakresie zwierzchniego nadzoru Ministra Sprawiedliwości nad sądami. Z tych też powodów stwierdzić należy niedostawanie aktu wykonawczego do aktu prawnego, na podstawie którego został on wydany.

Jednocześnie żadne pismo żądające, jak i przesyłające akta nie zawierało podstawy prawnej, która wskazywałaby na zaistnienie stosownych uprawnień do podjęcia określonych działań.

Charakter badanego zdarzenia nie dostarczył więc podstaw do przyjęcia zrealizowania przez Ministra Sprawiedliwości, Dyrektora Departamentu Sądów, Organizacji i Analiz Wymiaru Sprawiedliwości Ministerstwa Sprawiedliwości, Prezesa Sądu Apelacyjnego jak i przez Prezesa Sądu Okręgowego w Gdańsku znamion czynu zabronionego z art. 231§1 kk. Brak jest możliwości zarówno skutecznego przypisania w/w funkcjonariuszom publicznym samego działania na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, jak i wykazania realnego niebezpieczeństwa wyrządzenia takiej szkody.

Stwierdzić również należy, iż samo przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków przez funkcjonariusza nie wypełnia jeszcze znamion przestępstwa, choć może być podstawą odpowiedzialności służbowej lub dyscyplinarnej (wyrok SN z dnia 25 listopada 1974 roku, II KR 177/74, OSPiKA 1976, nr 6 – 9, poz. 122). Do znamion tych bowiem należy działanie na szkodę interesu publicznego lub prywatnego. W doktrynie przyjmuje się, że do dokonania tego przestępstwa niezbędne jest stwierdzenie, że zachowanie funkcjonariusza (działanie lub zaniechanie) stworzyło realne niebezpieczeństwo powstania szkody, a nie tylko zagrożenie potencjalne lub ogólne (R. Góral, Komentarz, s. 368). Ze sformułowania art. 231§1 kk nie wynikają przy tym żadne wskazania co do charakteru grożącej szkody. Uzasadniona jest więc szeroka wykładnia, obejmująca zarówno szkodę materialną, jak i niematerialną, w tym krzywdę moralną, co wiąże się z różnym charakterem dóbr, którym może zagrażać omawiane przestępstwo (uchwała SN z dnia 29 stycznia 2004 roku, I KZP 38/03, OSNKW 2004, nr 2, poz. 14).

In concreto oceniając zachowanie Ministra Sprawiedliwości, Dyrektora Departamentu Sądów, Organizacji i Analiz Wymiaru Sprawiedliwości Ministerstwa Sprawiedliwości jak i Prezesa Sądu Apelacyjnego w Gdańsku oraz Wiceprezesa Sądu Okręgowego w Gdańsku nie można postawić tezy, iż działali na szkodę interesu publicznego lub prywatnego. Należy mieć na uwadze przyczynę badania spraw sądowych w kontekście, tak zwanej „afery Amber Gold”. Sprawa niniejsza pozostawała i pozostaje w zainteresowaniu opinii publicznej. Postępowanie przygotowawcze prowadzone przez Prokuraturę Okręgową w Łodzi przeciwko Marcinowi P. pozostaje w szerokim kręgu zainteresowań. Przyczyną takiego zainteresowania jest kilkutysięczna liczba osób pokrzywdzonych, wartość szkody, jak i sam mechanizm działania. Opinia publiczna chciała poznać podstawy wyroków sądowych wydanych wobec Marcina P. In concreto przedmiotem zainteresowania było orzekanie kar pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania, a także powody nie orzekania zakazu prowadzenia działalności gospodarczej. Nadto niezbędne było wyjaśnienie możliwości prowadzenia przez Marcina P.  działalności gospodarczej, a także możliwości zasiadania w zarządach i radach nadzorczych osób prawnych, pomimo prawomocnych wyroków skazujących. Wielokrotnie opinia publiczna, jak i media kierowały do Ministra Sprawiedliwości wystąpienia o zajęcia stanowiska w tej kwestii. Należy wskazać, iż zajęcie stanowiska wobec zapytania opinii publicznej w tym zakresie wymagało wręcz zapoznania  się przez Ministra Sprawiedliwości z przedmiotowymi aktami. Z tych samych powodów akta zaś zostały przekazane przez Wiceprezesa Sądu Okręgowego w Gdańsku. Nie można więc wykazać jakiejkolwiek szkody zaistniałej zarówno w interesie publicznym, jak i prywatnym. Analiza zgromadzonych materiałów upoważnia wręcz do postawienia tezy, iż Minister Sprawiedliwości, Dyrektor Departamentu Sądów, Organizacji i Analiz Wymiaru Sprawiedliwości Ministerstwa Sprawiedliwości, Prezes Sądu Apelacyjnego, jak i Wiceprezes Sądu Okręgowego w Gdańsku działali na korzyść interesu publicznego. Następstwem powyższych działań było wyjaśnienie przyczyn wydania wyroków w sprawach dotyczących Marcina P. konkretnej treści, a także możliwości prowadzenia przez niego działalności gospodarczej i pełnienia funkcji w zarządach i radach nadzorczych osób prawnych. Obszerna informacja udzielona w niniejszej sprawie pozwoliła na wyjaśnienie wszystkich wątpliwości, które pojawiły się po ujawnieniu, tak zwanej „afery Amber Gold”.

Należy nadto wskazać, iż Minister Sprawiedliwości, tak jak każdy inny podmiot ma ustawowe uprawnienie do zapoznania się z prawomocnie zakończonymi sprawami sądowymi na podstawie ustawy z dnia 06 września 2001 roku o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. nr 112, poz. 1198 z późniejszymi zmianami). Wszystkie podmioty na podstawie powyższego aktu prawnego mogą się zapoznać z aktami spraw we właściwym sądzie. Zasadne było więc udostępnienie zakończonych spraw Ministrowi Sprawiedliwości. W ten sposób Minister realizował uprawnienie każdego zainteresowanego obywatela do informacji publicznej. Po zapoznaniu się z aktami spraw przekazał stosowną informację opinii publicznej, co jest zgodne z treścią art. 2a cytowanego wyżej aktu prawnego, na podstawie którego, „każdemu przysługuje, z zastrzeżeniem art. 5, prawo do ponownego wykorzystania informacji publicznej.

Konkludując, Minister Sprawiedliwości, Dyrektor Departamentu Sądów, Organizacji i Analiz Wymiaru Sprawiedliwości Ministerstwa Sprawiedliwości jak i Prezes Sądu Apelacyjnego w Gdańsku oraz Wiceprezes Sądu Okręgowego w Gdańsku swoim działaniem nie wyczerpali znamion występku z art. 231§1 kk. Ww. funkcjonariusze publiczni naruszyli przepisy proceduralne, ale ich zachowanie nie naruszyło dóbr prawnie chronionych. Jednocześnie działali na korzyść interesu publicznego.

            Mając na uwadze wskazane wyżej okoliczności postanowiono  w niniejszej sprawie odmówić wszczęcia śledztwa na podstawie art. 17§1 pkt 2 kpk.

Rzecznik Prasowy

Prokuratury Okręgowej w Warszawie

prok. Dariusz Ślepokura